Kείμενο που μοιράστηκε στο Βιολογικό Πάτρας
Εξ’ ορισμού το αντικείμενο της Βιολογίας είναι η μελέτη της ζωής. Όπως και σε άλλα ανάλογα τμήματα, έτσι και σε αυτό οι φοιτητές καλούνται να μελετήσουν τη ζωή μέσα από το θάνατο. Εξαρχής τίθεται εκβιαστικά το δίλημμα: ή θα συμβιβαστούν με τις πειραματικές μεθόδους που εφαρμόζονται μεταξύ άλλων και σε ζώα ή δε θα αποφοιτήσουν ποτέ. Ωστόσο, τα επιστημονικά, λογικά ή και ηθικά επιχειρήματα για την αναγκαιότητα των πρακτικών αυτών δε λέγονται ποτέ από τους ζωοτόμους και τους ζωοπειραματιστές των ελληνικών πανεπιστημίων, μιας και δεν αμφισβητείται σχεδόν ποτέ η όλη θεώρηση.Κι αυτό διότι ως κοινωνία είμαστε εξοικειωμένοι με τη φρικαλεότητα, το βασανισμό και την εκμετάλλευση των άλλων ειδών, γεγονός που συντηρεί αυτόν τον παραλογισμό.
Σαν πρωτοβουλία, λοιπόν, ανεξάρτητων και ανένταχτων φοιτητών και φοιτητριών, που αντιλαμβάνεται ότι ο πόνος, η οδύνη, η ανελευθερία (ή σκλαβιά), ο πρόωρος-εξαναγκασμένος θάνατος κι ο εξευτελισμός είναι στοιχεία που πυροδοτούν αντίσταση, δε μπορούμε παρά να αρνηθούμε τη συμμετοχή μας στα εργαστήρια που περιλαμβάνουν τα παραπάνω, παίρνοντας πολιτική θέση και υπερασπίζοντας την ελευθερία όλων. Δε μπορούμε, δηλαδή, παρά να αρνηθούμε τη συμμετοχή στη δολοφονία.
«Σκοτώνω για την επιστήμη»
Κάθε δευτερόλεπτο τουλάχιστον 33 ζώα πεθαίνουν στα εργαστήρια παγκοσμίως. Σύμφωνα με την 5η έκθεση της Ε.Ε. για τα μη ανθρώπινα ζώα που χρησιμοποιούνται σε πειράματα στην Ευρώπη, ο αριθμός των ζώων που χρησιμοποιήθηκαν για το έτος 2005 ήταν 12,1 εκατομμύρια, ενώ στην Ελλάδα μονάχα ανήλθε στα 926.094. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν για πειράματα 901.300 ψάρια, 21.978 τρωκτικά (15.340 ποντίκια, 6.024 αρουραίοι, 574 ινδικά χοιρίδια και 40 άλλα τρωκτικά), 1.244 κουνέλια, 975 αμφίβια, 14 σκύλοι, 448 γουρούνια, 99 πρόβατα, 3 πίθηκοι, 21 κότες και 1 ιπποειδές.
Αλήθεια, έχουμε αναρωτηθεί ποτέ πόσοι βάτραχοι σφάζονται για κάθε εργαστήριο ζωοτομίας μας, πόσοι μικροί καρχαρίες; Κάθε έτος έχει περίπου 80 φοιτητές και φοιτήτριες, όλοι και όλες περνούν υποχρεωτικά από τα εργαστήρια της ζωολογίας (και τα τρία) και της φυσιολογίας ζώων, όπου ανατέμνουν, ζωντανά μα αναισθητοποιημένα, διάφορα μη ανθρώπινα ζώα. Πολλοί και πολλές, εξαιτίας των μαθημάτων επιλογής τους και των διπλωματικών τους εργασιών, συνεχίζουν και με πειράματα χορηγώντας σε τρωκτικά και άλλα τοξικές ουσίες, ενώ στη συνέχεια, μόλις ολοκληρώσουν την έρευνά τους τα θανατώνουν.
Και είναι η θανάτωση, ο φόνος που έχει σημασία, όχι τόσο οι αριθμοί. Γιατί είτε δέκα χιλιάδες βάτραχοι, είτε μόνο ένας θανατωθούν για την ικανοποίηση της ερευνητικής μας ορέξεως, είναι ακριβώς το ίδιο, παραθέσαμε τα στατιστικά απλώς για να συνειδητοποιήσουμε το εύρος αυτής της διαστροφής.
Νόμοι και λογική της νομιμότητας
«Μα αν η μεταχείριση είναι καλή, τότε τι πρόβλημα υπάρχει;», είναι μια ερώτηση που διατυπώνεται πολύ συχνά, κάθε φορά που το ζήτημα βρίσκεται υπό συζήτηση. Η αντίληψη αυτή είναι αρκετά διαδεδομένη και βασίζεται σε μια ανθρωπιστική μεταχείριση των ζώων που υποβάλλονται σε πειράματα, στην ουσία όμως, αποτελεί ένα ιδεολογικό καταπραϋντικό για τις τύψεις που πιθανόν να δημιουργηθούν στους ανθρώπους που τα κάνουν. Πάνω σ’ αυτή τη λογική έχουν θεσπιστεί και οι όποιοι νόμοι και κανόνες για την προστασία των ζώων στα εργαστήρια, τη διασφάλιση καλών συνθηκών εκμετάλλευσης, ανώδυνου βιασμού του σώματός τους, κ.ο.κ.
Και φαινομενικά μπορεί αυτοί οι νόμοι, που αφορούν και καθορίζουν τη χρήση ζώων σε πειράματα, να γίνονται αυστηρότεροι (στην Ε.Ε. τουλάχιστον), όμως η πραγματικότητα δεν αλλάζει, καθώς όταν διακυβεύονται τεράστια ποσά χρημάτων για εκτροφή, για πώληση και για περαιτέρω εκμετάλλευση ζώων που συνδέονται με την έρευνα και την επιστήμη, θα ‘ταν αφελές να περιμένουμε να αλλάξει κάτι στην πράξη μέσω της νομοθεσίας. Δεν πρέπει να περιμένουμε ουσιαστική αλλαγή και προστασία από το κράτος ή από μια ένωση κρατών που προφανώς εξυπηρετούν τα συμφέροντα του κεφαλαίου, δηλαδή των εταιρειών, πολυεθνικών και μη. Όπως επίσης, θα ‘ταν αφελές -μα κι επικίνδυνο- το να βασίσουμε ή να δικαιολογήσουμε την πρακτική μας αναφορικά με τη νομιμότητα των πειραμάτων σε ζώα. Ό,τι είναι νόμιμο δεν είναι κι ηθικό.
Επιλογή και χρήση εναλλακτικών μεθόδων
Όπως προαναφέρθηκε επιγραμματικά, ακόμη και από επιστημονική σκοπιά, η ζωοτομία και τα πειράματα στα μη ανθρώπινα ζώα δεν είναι απαραίτητα προκειμένου να βελτιωθούν επιστήμες όπως η Ιατρική ή η Βιολογία. Σε αντιδιαστολή με αυτές τις πρακτικές, εναλλακτικές μέθοδοι υπάρχουν εδώ και πολύ καιρό, είναι αρκετές και δύναται να υλοποιηθούν με διάφορους τρόπους. Αρχικά, μέσω χρήσης μοντέλων και προσομοιωτών, δηλαδή η όποια μελέτη ανατομίας θα μπορούσε να γίνει πάνω σε ομοιώματα ζώων ή σε υπολογιστή, αναπαριστώντας και παρέχοντας όσες γνώσεις υποτίθεται πως μας παρέχει η διαδικασία της ζωοτομίας. Άλλωστε, η ανατομία ενός ζώου δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη, τη γνωρίζουμε ήδη, συνεπώς το επιχείρημα της εξέτασης για να τη μάθουμε καθίσταται από ανόητο ως αισχρό.
Έπειτα, μέσω ταινιών και video, τα οποία αποτελούν μια ποιοτική οπτικό-ακουστική εναλλακτική μέθοδο και προσφέρουν καλές γενικές γνώσεις, ιδίως αν συνοδευτούν από διαλέξεις ή επεξηγήσεις ενός καθηγητή ή ενός υπευθύνου. Τότε ίσως είναι σε θέση να μας μεταδώσουν πολύ περισσότερες πληροφορίες απ’ ότι η ίδια η πράξη της σφαγής που πραγματοποιείται.
Ακόμα, υπάρχει η επιλογή του αυτοπειραματισμού από εμάς, καθώς το ανθρώπινο σώμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις επιστήμες της ζωής. Μπορούμε να συναινέσουμε και να προσφερθούμε για απλά πειράματα που δε μας επηρεάζουν ιδιαίτερα όπως π.χ. η κατάποση διουρητικού ή η εκτέλεση μιας άσκησης και ακολούθως η παρακολούθηση των φυσιολογικών και βιοχημικών αλλαγών, έως και πιο σύνθετες ασκήσεις, όπως μετρήσεις της ταχύτητας μεταφοράς των νευρικών σημάτων με συσκευή αυτοπειραματισμού συνδεδεμένη με κατάλληλο πρόγραμμα υπολογιστή.
Τέλος, και λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι για τον κλάδο της ζωολογίας η μελέτη της ανατομίας δε θα μπορούσε να είναι πλήρης δίχως κάποιου βαθμού απτής εμπειρίας ζώων και ζωικού ιστού, ίσως να ήταν αποδεκτή και συζητήσιμη η εξέταση νεκρών από φυσικά αίτια ζώων, που δε θα προέρχονταν όμως ούτε από εκτροφή, αλλά ούτε από σκόπιμη θανάτωση. Και όσον αφορά το ζωικό ιστό, σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να αντικατασταθεί απευθείας από φυτικό υλικό, π.χ. για τη μελέτη της κυτταρικής αναπνοής ή της μεταφοράς ηλεκτρονίων, τα μιτοχόνδρια είναι δυνατόν να προέρχονται είτε από τη μαγιά, την πατάτα ή τα τεύτλα αντί του παραδοσιακού συκωτιού αρουραίου. Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις, η καλλιέργεια in vitro ζωικού ιστού αποτελεί εναλλακτική, ενέχει παρόλα αυτά αρκετούς κινδύνους, και θα πρέπει σίγουρα να εξετασθούν όλες οι παράμετροι και οι ηθικοί φραγμοί.
Κίνημα, καταλήψεις και διακοπή των ερευνητικών διαδικασιών
Τα παραπάνω μπορούν μακροπρόθεσμα να προταθούν και να διεκδικηθούν. Ωστόσο, τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρούμε κινητοποιήσεις φοιτητών ενάντια στα νέα μέτρα για την αναδιάρθρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και των εργασιακών σχέσεων. Αυτές δεν μπορούν να οδηγήσουν σε πραγματική όξυνση του φοιτητικού κινήματος αν δεν υπάρξουν τάσεις γενικότερης ριζοσπαστικοποίησης και κριτικής απέναντι σε δομικά ζητήματα όπως είναι και η έρευνα στα πανεπιστήμια ή τα όσα θίξαμε προηγουμένως. Δεν μπορεί δηλαδή μια κινητοποίηση να αποκαλείται «κίνημα» αν εξετάζει αποσπασματικά κάποια ζητήματα χωρίς να θίγει τη βάση τους, κι αυτό ισχύει και στην επιμέρους περίπτωση της έρευνας.
Η έρευνα μπορεί να χωριστεί σε θετική-εφαρμοσμένη και σε θεωρητική. Σε κάθε περίπτωση οι κατευθύνσεις της ορίζονται από το κράτος και το κεφάλαιο, που προφανώς καρπώνονται και τα αποτελέσματά της. Στην πρώτη περίπτωση με άμεση εφαρμογή στη βιομηχανία, σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς και σε τεχνογνωσία, ενώ στη δεύτερη, ιδεολογικά, με την καλλιέργεια και διαιώνιση της συστημικής νοοτροπίας. Ως εκ τούτου το πανεπιστήμιο, υπό το πρόσχημα της προόδου και του οφέλους για τον άνθρωπο, καλείται να καλύψει τις ερευνητικές ανάγκες του κράτους και των αγορών αντλώντας υπεραξία απ’ τους φοιτητές, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς, λειτουργώντας εν τέλει και το ίδιο σαν καπιταλιστική επιχείρηση.
Δεν καταδικάζουμε την έρευνα αυτή καθαυτή, αλλά εναντιωνόμαστε στις κατευθύνσεις της και στα συμφέροντα (κράτος και κεφάλαιο) που καρπώνονται τα αποτελέσματά της και την ελέγχουν. Γι’ αυτό και πρέπει να προτάσσουμε και να διασφαλίζουμε στις φοιτητικές καταλήψεις τη διακοπή των ερευνητικών διαδικασιών, δηλαδή της παραγωγικής διαδικασίας εντός του πανεπιστημίου. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για πρακτικές και πειράματα που αφορούν στο βασανισμό, τη θάνατωση και την καταπίεση ζώων, στοιχεία παντελώς αντίθετα με τους στόχους μιας κατάληψης, που είναι ο αγώνας για την ελευθερία, τη διασφάλιση των κεκτημένων και τη διεκδίκηση τους, καθώς και ο επαναπροσδιoρισμός δομών και διαδικασιών.
Εν κατακλείδι, στην κοινωνία που οραματιζόμαστε η έρευνα θα είναι ελεύθερη έκφραση της ανθρώπινης δημιουργίας και τα αποτελέσματα της θα εξυπηρετούν το σύνολο της κοινωνίας, χωρίς να έρχονται αντιμέτωπα με τη φύση και τα συμφέροντα των μη ανθρώπινων ζώων, κάτι που είναι ανέφικτο στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος.
Ασπροδόντης